Imperiaj Lingvoj

La Tut-Amerika Kongreso de Esperanto, donis al mi okazon kafobabili pri Esperanto kun geamikoj kaj konatuloj. Estis por mi surprizo, ke inter ili kelkaj lingvamantoj kaj tradukistoj esprimis malpravan ideon pri Esperanto. Kelkaj pensas ke Esperanto estas kvazaŭ simpla tekstomesaĝilo, aliaj diras ke Esperanto pensigas ilin pri la Orwell’a novparolo, kripligita fuŝa esprimpovo. (Mi ne scias se ili konis pri la fia rilato inter Orwell kaj Esperanto.) 

Tamen, ĝenerale ne surprizas min fakto, ke troviĝas lingvoamantoj kiuj ne ŝatas Esperanton. Hazarde, mi aĉetis en Montrealo libron Impérialismes Linguistiques: Hier et aujourd’hui. 

La deklaro en tiu libro de japana lingvistiko Tanako Katsushiko pri kiel nur imperia lingvo povas esti universala kaj demokrate disvastiĝi, memorigis min pri tiu fakto. Sendube, disvastiĝita lingvo atingeblas univesalecon. Famaj verkistoj, ekzemple Unamuno kaj Beckett, disvastigis ilian verkon uzante imperiajn lingvojn anstataŭ lingvojn kiel eŭskaran aŭ gaelan. Sed ankaŭ Esperanto estas universala lingvo, tamen sen esti imperiisma. Krome, mi ne certas ke la greka lingvo atingis ĝian universalecon dank’al vasta imperio (kiel Romio). 

Mi elfrancigas jene ĉi-rilatajn frazojn de la libro kaj ankaŭ enmetas la francan tradukon el la japana. 

✫

La disvastiĝo de imperiaj lingvoj, neevitebla konsekvenco de imperiisma politiko kaj imperiisma ekonomio, sendube estas konsiderata kvazaŭ varo kiu ebligas egalan alvokon por ĉiuj. En la mezuro en kiu ĝi permesas al ĉiu partopreni ekonomikan kaj politikan agadon, tiu varo montriĝas utila, eĉ nemalhavebla, same ĉe reganta imperio kiel ĉe ĝia regataro. Kiel klarigis Stalin, «la rolo de lingvo ne estas servi unu socian klason oferante ĉiujn aliajn, sed servi idente tutan socion kaj ĝiajn klasojn.» (pĝ. 29) 

Tiel konstituante justa intelekta mondo, la imperia lingvo iĝas emancipilo ekster la rilatoj inter dominanto kaj dominato. Tiu diskonigo de imperiaj lingvoj, ĉu en Romio, ĉu en Cînio Qing-dinastia, ĉu en la moderna Francio, ludis mirigan rolon en progreso de homa civilizacio. Ĉar nur la lingvoj imperiaj posedas la neprajn kvalitojn por estiĝi universalaj civilizaciiloj. (pĝ. 30) 

La imperiaj lingvoj posedas kvaliton de subiga povo kiun ne posedas la «etnaj» nek la lokaj lingvoj. Ili estas pliaktualaj ĉar ili tenas la plejn modernajn kaj diversajn esprimkapablojn. Nebremsitaj per tradiciaj enlandaj kutimoj nek malliberitaj per la limigeco de etnaj lingvoj, ili estas liberaj kaj kapablaj certigi esploron en ĉiu spertebla kampo. Ĉi-rilate, ekzemple, mi neeviteble pensas pri la mizera provo de verkisto, komparebla al tiu de la batalo de Donkiĥoto kontraŭ la vent-muelejoj, kies lingvo estas la romanĉa penante skribi en tiu minoritata lingvo. Konsideru ni la tajvanaj kaj koreaj verkistoj kiuj dum la tempo de japana superregado, akceptis defion esprimi sin en la lingvo de la imperio! Konsideru ni la riĉecon al universaleco kiun ili povis malkovri en tiu imperia lingvo! (pĝ. 30) 

Qiang Сaotong (1887-1938), ekzemple, deklaris en 1918 que Ĉinio devis forlasi sian «barbaran skribsistemon» (la ĉinajn karakterojn) kaj sian ambiguan gramatikon favore al Esperanto. Tiuokaze, ne estante imperia lingvo, pesimismo pri denaska lingvo ne riltas al imperiismo lingva. (pĝ. 34)

✫

Impérialismes Linguistiques: Hier et aujourdèhui. Actes du collogue franco-japonais de Tôkyô (21, 22, 23 Novembre 1990)

ISBN 2-7449-0490-2

Aix-en-Provence

Inalco/Édisud 2005, 384p. 

Tanako Katsushiko: Né en 1934. Professeur émérite à l’Université de Hitotsubashi. Domaines de recherches: linguistique, étude du mongol. 

La diffusion des langues impériales, conséquence inéluctable d’une politique et dune économie impérialiste, est sans doute perçue comme une commodité qui permet à chacun d’y recourir sur un pied d’égalité. Cette commodité s’avère utile, et même indispensable, tant pour l’empire dominant que pour ceux qu’il gouverne, dans la mesure où permet la participation de tous aux activités économiques et politiques. Comme l’expliquait Staline, le rôle d’une langue «n’est pas de servir une seule classe sociale en sacrifiant toutes les autres, mais de servir de façon identique l’ensemble d’une société et de ses classes». (p. 29)

Ainsi, la langue impériale devient un instrument d’émancipation en constituant un monde intellectuel équitable, qui se situe à l’extérieur des rapports entre dominants et dominés. Cette diffusion de langues impériales, que ce soit dans l’empire romain, dans la Chine de la dynastie des Qiang ou dans la France des temps modernes, a joué un rôle éclatant dans le progrès de la civilisation de l’humanité. Car seules les langues d’empire possèdent les qualités nécessaires pour constituer des outils universels de civilisation. (p. 30) 

Les langues impériales sont dotées d’une puissance écrasante que n’ont pas les langues «ethnique» ou locales. Elles occupent le devant de la scène parce qu’elle détiennent les capacités d’expression les plus modernes et les plus variées. Sans être entravées comme les langues locales par des coutumes de vie traditionnelles sur des territoires limités ni prisonnières du cadre restreint des langues ethnique, elles sont libres et sont en mesure d’assurer l’exploration de tous les champs d’expérience possible. Ici, je ne peux m’empêcher de penser par exemple, à la tentative pathétique, comparable au combat de Don Quichotte contre les moulins à vent, d’un écrivain dont la langue est le rhaeto-romance eet qui tente d’écrire dans cette langue minoritaire. Songeons aussi aux écrivains taiwanais ou coréens qui, à l’époque de la domination japonaise, on relevé le défi d’exprimer leur identité dans la langue de l’empire! Songeons à la richesse, à l’universalité qu’ils ont pu découvrir dans cette langue impériale! (p. 30)

Qiang Caotong (1887-1938) par exemple, déclarait en 1918 que la Chine devait renoncer à son «écriture barbare» (les caractères chinois) et à son «grammaire ambiguë» au profit de l’espéranto. Dans ce cas, l’espéranto n’étant pas une langue impériale, le pessimisme de la langue maternelle ne va pas de pair avec l’impérialisme linguistique.» (p. 34)